Co wiedziano o kominkach w 1820 roku?
Ogień ogrzewa powietrze przy kominku szczególniey gdy ściany iego maią kształt paraboliczny ; lecz ponieważ powietrze rozszerza i rozcieńcza się przez ciepło, wiec będące w pokoiu powietrze ulatuie wraz z dymem przez komin na dwór, dla tego pokoiowe powietrze staie się rzadsze i lżeysze, a zatem nie dziw, że zewnętrzne powietrze ciśnie się gwałtem przez szpary drzwi i okien usiłuiąc przywrócić zepsutą swą równowagę co osobom grzeiącym się przy kominku niekiedy mocno dąie się czuć. Doświadczamy często, osobliwie gdy się mocny ogień w zimie na komin- , a okna i drzwi przeciw ciągowi powietrza dostatecznie opatrzone nie sa; że iedna strona ciała naszego do kominka obrócona gorąca znieść niemoże, gdy tym czasem przeciwny bok od zimna krzepnie. Te kominki nie ogrzewaią dobrze pokoiów, potrzebuią wiele drzewa do ciągłego utrzymania ognia i nie służą w zimnym klimacie iednakźe z względu czystości powietrza, która przez ustawiczne odświeżenie go utrzymuie się, są naylepsze. Prócz t ego palący się ogień w pokoiu, sprawnie nam iakiś rodzay zabawy; lubiemy przynim przesiadywać, rozmawiać, i tytuń palić, którego dym nie zostaie w pokoiu ale zaraz z powietrzem przez Komin ulatuie. Dla tego włoskie kominki znayduią wszędzie miłośników, osobliwie w domach ludzi maiętnieyszych, gdzie ozdobnie zbudowane oraz za mebel służą. Budowniczy lubi ie w swym planie; bo może im dać w kaźdey ścianie osobny komin. Piszący te rosprawę pragnąc każdemu równą uczynić przysługę, nie ma zamiaru walczyć zniczem gustem, ani upowszechniać wszędzie Jednego w budowli pieców systematu, nayczęściey z rozmaitością mieyscowych okoliczności i ekonomicznych widoków niezgodnego. Owszem wytykając tylko wady powszechnie iuź u nas zaprowadzonych pieców , będące iedynie skutkiem mniey biegłych w swey sztuce rzemieślników, i wskazuiąc dogodności iakie tu i owdzie w tey odnodze naszych pierwszych potrzeb zamiarom naszym odpowiadają i iakie w każdym szczególe tego przedmiotu odpowiadać im powinny, spodziewa się, że iego uwagi na naturalnych i grutownych oparte przyczynach, źle przyiętem nie będą.Znayduie się wiele maietnieyszych ludzi, którzy w tyn lub owym sposobie opalania i ogrzewania pomieszkań szczególne maią upodobanie , których odstąpienie ulubionego przedmiotu wiele kosztuie i którzy czasem coś osobliwego mieć pragną. U takich osób przymus niema mieysca; bo ich własna miłość znaydzie często sposobność osłabiena mocnych i powszechnych prawideł. Dla tego usiłowaniem iego iest wfkazać iedynie sposób poprawienia wad każdego w szczególności gatunku pieców, względnie do wygód i osczedzenia opału, zaczynaiąc od kominków Włoskich.
a) Włoskim kominkom, ieźeli te maią ogrzewać pokoie, nie można dawać ścian ognisko otaczających, innego kszałtu iak parabolicznego ; ponieważ ten kszałt płaszczyzny promienie ognia w liniach równoległych do osi poraboli odbiia. W fizyce dowodzi się matematycznie i doświadczeniem, że promienie wychodząc z punktu świetlistego nie tylko w liniach prostych na wszystkie strony się rozbiegaią, ale iesczę, że odbite zwierciadłem lub inną płaszczyzną, pod takim kątem od płaszczyzny odchodzą pod iakim do niey z punktu świetliftego przyszły. Okażmy tę prawdę oczywiścieey, że promienie tak światła iak i ciepła ar. Tab. XXVII. fig. i4. rozbiegaiąc się w liniach prostjeh na wszystkie strony z ogniska (focus) paraboli a odbiiaią się od paraboliczney płaszczyzny w kierunku linii g d. równoległych do osi paraboli a. t ., albo co na iedno wyidzie, że kont wpadnienia równy iest kontowi odbicia. Tym celem pociągniymy przez punkt wpadnienia promienia s linią fiyczną mt. Będzie więc asm kont wpadnienia, zaś dst kont odbicia. Linia dsg iest równoległa do linii a t. zatem kont dsm=tsg, msr = ast, rsg = asd. więc dst= asm’ Ztąd wynika że kominek wewnątrz powinien
mieć kształt wklęsłey paraboloidy, albo przynaymniey powinien do niey mocno być zbliżony, to iest powinienbyć przynaymniey kólisty.
Chcąc wszystkich w szczególności gatunków pieców wskazać dogodności i wytknąć ich wady i pokazać sposoby, iakimi ich niedogodności uchylićby można; musielibyśmy szanownych naszych czytelników mordować, a może i nudzić ich zbyt długiem i szczegółowym rozbieraniem licznych drobnostków,które koniecznie przeyść potrzeba , ieżeli każdy gatunek pieców Niemieckich, Francuzkich, Holenderskich i i t. d . z korzystney i szkodliwey strony wystawić usiłuiemy. Sposoby życia i zatrudnienia ludzkie tak są rozliczne, że ta sama rzecz dla iednego człowieka naydogodnieysza,, dla drugiego często naymniey bywa użyteczną. Delikatną zatem iest materyą uporczywie walczyć z cudzem czuciem, potrzebami i innemi względnie okolicznościami. Niemieckie piece ogrzewaią nieźle; ale iednym bokiem stykaią się ze ścianą, kanał dymowy iest tuż przy otworze którędy się drzewo kładzie i podpala, co utrudnia i przeciąg powietrza i wesołe palenie się. Prawda iż z tąd wynika nieiaka korzyść, że zewnętrzne powietrze nie tak łatwo wciska się szparami do pokoiu, przez co pokóy prędzey się ogrzeie ; ale zato ogrzane i nieodświeżone w pokoiu powietrze iest bardo nie zdrowe. Holenderskie piece maią tę osobliwość , że z wszystkich stron wolno stoją w pokoiu i zdaleka od wszystkich ścian. Maią tę dogodność, że prędko ogrzewaią, że ich do gotowania i pieczenia użyć można; że są przenośne, osobliwie te, które są z gatunku mnieyszych i okrągły maią kształt, że są oszczędnicze co do drzewa. Lecz z drugiey strony, maiąc rurę blaszaną iako kanał dymowy w kształcie prawie łukowy wyprowadzony, przeciąg powietrza czasem nadto bywa nagły a czasem znowu przeciwny wiatr dymu na dwór nie wypuszcza ale go wstecz do pokoiu napędza. Chcąc przeciąg powietrza umiarkować, należałoby temu ważkiemu kanałowi dać kształt wężowy; nowa niedogodność! Stanie się trudnym do wycierania, zapcha się sadzami, które przyczyną pożaru stać się mogą. Takie piece sluźą tylko dla rzemieślników albo izb warsztatowych; albowiem będąc albo czworoboczne zgrubych płyt żelaznych prętami źelaznemi spoionych, albo okrągłe z cienszey blachy, roboty szlusarskich, zawsze maią w pokoiu porządnym nieprzyiemną postać.
Szweckie piece są tylko modyfikowanemi czyli poprawionemi holenderskiemi. Jeden i nich iako naywygodnieyszy i prawdziwie osczędniczy opisany iuż iest w Nrze 7. Jzys polskiey,dla tego nie chcąc iedney rzeczy powtarzać, opis ich iako mniey potrzebny opuszczaiąc, przystępuiemy do innego gatunku pieców, które z względu oszczędności opału i wpływu na nasze zdrowie, na naypierwsze miedzy innemi mieysce zasługuią. — Takiemi są piece angielskie czyli właściwie, amerykańskie, ponieważ nayprzód z Ameryki do Londynu zaprowadzonemi zostały. Tego pieca można dwoiako używać, iako pieca i iako kominka. Lit: A fig: 1 na tabl.XXVII wystawia rys fundamentu, B dno,C przecięcie pieca. Przy fundamencie widziemy podmurowanie aż do 6 cali grubości maiace i tak wysokie, aby między płytą b i samem dnem,- które iest ziemią ubite i ubrukowane , 4 do 5 cali próinego mieysca zostawało, iak na fig: C przy c widać. Na tem podmurowania leży płyta B która do oparcia całey swey okrągłey krawędzi pół cala podmurowania w koło zaymuie, Płyta iest z lanego żelaza na ćwierć cala gruba. W tey widać przy d otwór dla przeciągu powietrza i poddymania ognia, przy e otwór, którym świeże powietrze wciska się do puszki s , a przy g dziurę dla odchodu dymu. Ta płyta ma w koło albo zagięty brzeg, albo fugę, gdzie ściany pieca na kicie się osadzaią, H iesl: blaszana rura 2 1/2 cala grubości, która pod posacką umiesczona, świeże powietrze pod płytę b prowadzi. Przy g pod płytą b znayduie się inna i z tamtą razem ulana na sztorc stoiąca płyta 4 do 5 cali szerokości mająca, która spodnie próżne mieysce na dwie części dzieli, w iey środku iest otwór k na trzy cale w kwadrat, przez który powietrze ciągnąc dym kominem wypędza. Przy s osadza się w dwóch felcach puszka, która może być albo lana, albo z grubey kutey blachy zrobiona. W tey znayduią się pozdłużne przeboiny czyli tak zwane ięzyki ll, z których na przemiany iedna iest przynitowana końcem do wieka czyli pokrywy puszki m ,druga podobnież do iey dna e iednakźe tak, aby nad drugim iey końeem próżne mieysce o 5